Gần đây, quá trình toàn cầu hóa càng trở nên mạnh mẽ hơn cùng với sự phát triển của phương tiện truyền thông mới khiến thế giới trở thành một “ngôi làng toàn cầu” và thúc đẩy quá trình tiếp biến, biến đổi văn hóa nhanh hơn: Phương thức giải trí mới tràn đến dồn dập, lan tỏa nhanh chóng, rộng khắp từ thành thị đến nông thôn.
Cùng với đó là âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực
thù địchngày càng tinh vi, thâm độc, đang từng ngày từng giờ làm vẩn đục các
giá trị văn hóa, đạo đức xã hội, thúc đẩy sự nảy nở các biểu hiện tiêu cực, lệch
chuẩn và thúc đẩy “tự diên biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ…
Năm 2005, UNETCO thông qua Công
ước về Bảo vệ và phát huy sự đa dạng của các biểu đạt văn hóa. UNESCO
nhấn mạnh, các quốc gia có quyền chủ quyền về văn hóa. Để bảo vệ văn hóa, các
quốc gia phải xây dựng hệ thống chính sách và pháp luật về văn hóa. Tinh thần
công ước cho thấy UNESCO đã ý thức được về ảnh hưởng của sự xâm lăng văn hóa đi
kèm với quá trình toàn cầu hóa.
Văn hóa Bộ đội Cụ Hồ là kết tinh của chủ nghĩa yêu nước và tinh thần văn hóa quân sự Việt Nam, thể hiện ở sự kính trọng lãnh tụ, sự yêu thương, quan hệ gắn bó giữa quân với dân; đặc trưng bởi các phẩm chất của người quân nhân vì nước quên thân, vì dân phục vụ; phản ánh sâu sắc bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân và tính dân tộc của Quân đội nhân dân Việt Nam trung với nước, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng.
.jpg)
Truyền thống văn hóa Bộ đội Cụ Hồ được hình thành từ cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lược, được củng cố, phát triển qua cuộc kháng
chiến chống Mỹ, cứu nước; được gìn giữ, phát huy và hoàn thiện trong sự nghiệp
đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Văn hóa Bộ đội
Cụ Hồ đã định hình thành một hệ thống giá trị văn hóa-chính trị-đạo đức tốt
đẹp, bền vững, phản ánh bản chất, truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam
và tư tưởng, phong cách, đạo đức Hồ Chí Minh, giúp định hướng sự phát triển
nhân cách cho bộ đội.
Vì vậy, việc chống lại sự xâm lăng văn hóa, giữ gìn giá trị văn
hóa Bộ đội Cụ Hồ đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng Quân đội
nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, góp phần
quan trọng vào việc thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng
Việt Nam là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Để làm được điều đó, chúng ta cần phải nhận diện
hiện tượng xâm lăng văn hóa đối với văn hóa Bộ đội Cụ Hồ ở những phương diện
sau:
Thứ nhất, tác động đến nhận thức, tư tưởng.
Cuộc chiến xâm lăng văn hóa rất khác so với cuộc chiến thông
thường. Đây là một cuộc chiến tranh tâm lý, ngấm dần dần vào bộ đội, bắt đầu từ
sự lung lay, lệch lạc trong nhận thức, tư tưởng. Từ suy thoái về tư tưởng chính
trị, đạo đức, lối sống dẫn tới “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” chỉ là một bước
ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tay hoặc cấu
kết với các thế lực xấu, thù địch, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng
của Đảng và dân tộc. Trong ngày Di sản văn hóa Việt Nam năm 2019, Thủ
tướng Nguyễn Xuân Phúc (nay là Chủ tịch nước) đã phát biểu: “Đáng sợ hơn mọi sự
xâm lăng, đó là xâm lăng văn hóa, là mất gốc”. Thực tế đã xuất hiện tình trạng
đáng báo động về việc nhiều người dân Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ, có cả một
bộ phận chiến sĩ trẻ có nhận thức lệch lạc, sống thực dụng, buông thả,
phai nhạt lý tưởng và đạo đức, có dấu hiệu bị đồng hóa, tôn sùng thần
tượng và văn hóa nước ngoài mà quay lưng lại với truyền thống văn hóa tốt đẹp
và lịch sử dân tộc.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, sự phát triển của nền kinh tế thị
trường và truyền thông mới, các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách để đưa
những tư tưởng, thực hành, lối sống xa lạ, không phù hợp của phương Tây đến với
giới trẻ cũng như bộ đội. Việc tôn thờ tiền bạc thái quá, lối sống cá nhân ích
kỷ chính là những biểu hiện đi ngược lại truyền thống văn hóa tôn trọng yếu tố tinh
thần, đoàn kết cộng đồng của dân tộc. Chúng ta chứng kiến việc chạy theo giá
trị đồng tiền, lối sống cá nhân ích kỷ đã tạo ra rất nhiều hệ lụy trong xã hội,
cũng như đang manh nha trong chính môi trường quân đội. Đây là những nỗ lực làm
cho cán bộ, chiến sĩ có ý chí yếu, dao động, có thể dẫn đến đầu hàng trước sự
tấn công của văn hóa nước ngoài và làm lung lay niềm tin vào chủ nghĩa xã hội.
Dưới một hình thức khác, đó là sự lan truyền của các sản phẩm
văn hóa nước ngoài, ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức của bộ đội. Chúng ta
có thể dễ dàng tìm thấy những sản phẩm văn hóa ngoại lai, không phù hợp, thậm
chí đi ngược lại những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, được phổ biến rộng
rãi trên các phương tiện truyền thông mới. Thậm chí, kể cả những người hoạt
động trong lĩnh vực văn hóa, văn nghệ sĩ cũng đã có nhiều người “tự diễn biến”,
“tự chuyển hóa”, không giữ được chuẩn mực đạo đức cá nhân, bê bối đời tư, phát
ngôn tục tĩu, hành xử kiểu giang hồ. Một số sản phẩm nghệ thuật chạy theo thị
hiếu, đề cao yếu tố chiêu trò, đồi trụy... đã vô tình hay cố ý trở thành đối
tượng tác động xấu đến nhận thức cho giới trẻ, trong đó có bộ đội.
Thứ hai, tác động đến lối sống, tác phong sinh hoạt.
Văn hóa Bộ đội Cụ Hồ được đặc trưng bởi những chuẩn mực trong tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, phong cách của người quân nhân cách mạng.
Đó là lý tưởng sống, chiến đấu cao đẹp, chính nghĩa, yêu nước, yêu chế độ,
trung thành, tận tụy với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân; tinh thần quyết chiến
quyết thắng, ý chí vượt qua khó khăn, gian khổ, hiểm nguy, sự gan dạ, dũng cảm,
kiên cường, mưu trí, sáng tạo trong chiến đấu, lao động và công tác; tình đồng
chí, đồng đội gắn bó keo sơn, tình đoàn kết quân dân như cá với nước; tính kỷ
luật tự giác, nghiêm minh... Phẩm chất, truyền thống tốt đẹp ấy phản ánh bản
chất cách mạng và là sức mạnh nội sinh được tích hợp ở một trình độ cao trong
quá trình xây dựng, chiến đấu của Quân đội ta.
Trong khoảng một thập niên vừa qua, chúng ta thấy những biểu
hiện xâm lăng văn hóa đối với bộ đội diễn ra đa dạng. Biểu hiện này đến từ
những sản phẩm, sự kiện văn hóa-nghệ thuật, đặc biệt là các sản phẩm, sự kiện
có yếu tố nước ngoài, được phổ biến trên các phương tiện truyền thông, sau khi
tác động đến nhận thức sẽ được cụ thể hóa ở những thực hành lối sống của giới
trẻ, trong đó có bộ đội. Sự thực hành các sự kiện du nhập từ nước ngoài như
ngày Lễ tình nhân Valentine (14-2), ngày Cá tháng Tư (1-4)... có mặt tích cực
là làm phong phú hơn sinh hoạt văn hóa của người dân, góp phần hội nhập quốc
tế, nhưng nếu không có bản lĩnh, bộ đội rất dễ bị ảnh hưởng bởi văn hóa đề cao
lối sống ích kỷ cá nhân, thực dụng, vật chất, xa lạ với văn hóa dân tộc.
Lối sống, cách sinh hoạt dựa vào các phương tiện truyền thông
mới, đặc biệt là các mạng xã hội cũng ảnh hưởng không nhỏ đến nhận thức, tư
tưởng của bộ đội. Thực tế đã chứng kiến một số quân nhân sử dụng mạng xã
hội để đăng thông tin, hình ảnh liên quan đến nội bộ đơn vị, gây ảnh hưởng đến
hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ, gây nguy cơ mất an toàn thông tin, nhất là nguy cơ lộ,
lọt bí mật Nhà nước, bí mật quân sự. Âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế
lực thù địch thông qua mạng xã hội được thực hiện bằng cách lợi dụng những sơ
hở, thiếu sót trong công tác quản lý, chỉ huy; khai thác thông tin từ một số vụ
việc tiêu cực đơn lẻ rồi xuyên tạc sự thật, thổi phồng thiếu sót, khuyết điểm;
lấy hiện tượng quy kết thành bản chất; đăng tải thông tin thật, giả lẫn
lộn để đả kích, phủ nhận truyền thống, bản chất cách mạng của quân đội, bôi nhọ
hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ, chia rẽ mối quan hệ mật thiết giữa quân đội với nhân
dân, kích động đòi phi chính trị hóa quân đội, từ đó thúc đẩy “tự diễn biến”,
“tự chuyển hóa” trong quân đội; truyền bá lối sống thực dụng, thẩm thấu tư
tưởng văn hóa ngoại lai vào đời sống văn hóa, tinh thần, làm phai nhạt mục
tiêu, lý tưởng chiến đấu, mục ruỗng về tổ chức, băng hoại về đạo đức của quân
nhân. Các thông tin được nhào nặn rất tinh vi, trộn lẫn thật-giả, tốt-xấu, khó
nhận diện, trở nên nguy hiểm.
Để ứng phó với tác động của xâm lăng văn hóa đối với văn hóa Bộ
đội Cụ Hồ, trước hết, chúng ta cần phải hình thành nhận thức đúng đắn, đầy đủ
và bản lĩnh văn hóa, giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ trong quân đội. Điều đó phải
đến từ việc hiểu rõ về văn hóa dân tộc. Về nhận thức, chúng ta cần xác định
rằng văn hóa rất phức tạp, vì thế, hiện tượng xâm lăng văn hóa cũng khó nhận
biết rõ ràng. Việc xác định và giữ gìn văn hóa dân tộc cần phải hết sức cụ thể
để phù hợp với hoàn cảnh quân đội.
Về hành động thì chúng ta nên chuyển văn hóa, bản sắc văn hóa từ
những khái niệm trừu tượng thành những nội hàm cụ thể, tồn tại trong các sản
phẩm và dịch vụ văn hóa. Những câu chuyện về lòng yêu nước, giá trị nhân văn,
tấm lòng cao cả sẽ được truyền cảm hứng tốt hơn qua những bộ phim, cuốn truyện,
bài hát, sự kiện thể thao, nghệ thuật trong quân đội. Các hoạt động văn
hóa-nghệ thuật, đặc biệt là hoạt động biểu diễn nghệ thuật, là một kênh quan
trọng trong quá trình nâng cao nhận thức, tri thức toàn diện cho cán bộ, chiến
sĩ; đồng thời trang bị cho bộ đội những kiến thức cơ bản trong cuộc
đấu tranh với các quan điểm văn hóa, văn nghệ lệch lạc, xấu độc, phản động cùng
các âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư
tưởng văn hóa của các thế lực thù địch. Kết quả hoạt động văn hóa,
văn nghệ là nguồn động lực to lớn cổ vũ, động viên bộ đội trong cuộc sống,
chiến đấu, lao động, học tập và công tác; trực tiếp góp phần nuôi dưỡng những
phẩm chất cao đẹp của người lính; đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước và những
giá trị văn hóa; giáo dục, rèn luyện nhân cách quân nhân theo chuẩn mực con
người mới xã hội chủ nghĩa. Qua các hoạt động văn hóa-nghệ thuật, bộ đội
sẽ hiểu rõ hơn, dễ dàng hơn về những giá trị văn hóa dân tộc, từ đó có sức đề
kháng đối với văn hóa ngoại lai.
Bên cạnh đó, chúng ta cần làm tốt hơn nữa công tác giáo dục
đạo đức, lối sống trong quân đội. Đây là công việc cần phải thực
hiện thường xuyên, kiên trì lấy cái đẹp dẹp cái xấu, lấy tấm gương tích
cực để cổ vũ, lan tỏa những hành vi đạo đức, lối sống chuẩn mực của bộ
đội, từ đó lan tỏa ra toàn xã hội, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ. Tiếp theo đó,
cần thực hiện nghiêm tự phê bình và phê bình để rèn luyện đạo đức, lối
sống của bộ đội. Đó cũng là biện pháp để chủ động ngăn ngừa, đẩy
lùi sự suy thoái từ sớm, từ xa, đưa hoạt động xây dựng, chỉnh đốn Đảng ngày
càng đi vào thực chất, đạt chất lượng, hiệu quả cao.
Nhìn chung, xây dựng và phát triển văn hóa là một sự nghiệp lâu
dài, cần kiên trì, thận trọng. Xâm lăng văn hóa ảnh hưởng tiêu cực đến giá trị
văn hóa Bộ đội Cụ Hồ nhưng cũng là cơ hội để chúng ta nhìn nhận, đánh giá toàn
diện hơn về những giá trị văn hóa đặc biệt này, từ đó có những biện pháp vừa
cấp bách, vừa lâu dài để gìn giữ, phát huy phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ, trở thành
tấm gương tiêu biểu cho đạo đức cách mạng và văn hóa dân tộc Việt Nam.
PGS, TS BÙI HOÀI SƠN, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn
hóa, Giáo dục của Quốc hội
Nhận xét
Đăng nhận xét